Müzik Aletleri Hakkında Genel Bilgiler
Müzik aleti nedir? Müzik aletleri veya enstrüman dediğimiz ve müzik icra etmek için kullanılan bu ürünler ağaçtan yararlanarak yapılan çalgı aletleridir. Günümüzde birçok müzik aleti bulunmaktadır. Müzik enstrümanlarının çeşitliliğini inceleyen, araştıran bilim dalına Organoloji denir.
Çalma Şekillerine Göre Müzik Aletlerinin Sınıflandırılması
- Vurmalı Müzik Aletleri
- Telli Müzik Aletleri
- Yaylı Müzik Aletleri
- Nefesli Müzik Aletleri
- Tuşlu Müzik Aletleri
Vurmalı Müzik Aletleri
Vurmalı çalgılar ailesi eski tarihlerde önemli bir yer almaktadır. Bu müzik aletleri müziğin sadece renk ve dinamiğine katkıda bulunmazlar aynı zaman da müziğe melodik ve armonik katkı sağlarlar. Çalgıların üzerine bir cisimle veya elle vurarak, ovularak veya çalkalayarak ses, ritim elde edilen her enstrüman vurmalı çalgılar arasındadır. Vurmalı çalgılar arasından sizlere en çok tercih edilenleri açıklamak istiyorum:
- Bateri
Fransızca’dan gelmiş olan bateri kelimesi, Vurmalı çalgılar arasında yer alan enstrümana verilen isimdir. Bu müzik aletini çalabilmeniz için öncelikle müzik kulağı, denge, düzenli alıştırmalar ve hızlılık gibi özelliklerinizin olması işinizi kolaylaştırır. El ve ayak teknikleri üzerine yoğunlaşıp düzenli olarak el-ayak arasında kombine sağlanmalıdır. Bateriler genelde 5 davul, iki zilden oluşmaktadır. Davulları çalmak için kullanılan çubuklara baget denir. Ancak çalmak istediğiniz müzik çeşidine göre baget kullanmak yerine tokmak veya fırça da kullanabilirsiniz.
- Davul
Eski bir çalgı olan davulu genelde Türkler kullanırdı. Günümüzde ise davulun birçok çeşidi vardır. Davulun yapımında kasnak dediğimiz tahta kenarlı çemberin üzerine işlenen kuzu derisi gerdirmişlerdir. Tahta çemberi deri ile alt ve üst kısımlarından gergin bir şekilde sararak içerisine hava sıkıştırmışlardır. Sağ elimize tokmak, sol elimize ise ince bir çubuk aldığımız cisimlerle gerdirilmiş deriye vurarak çalarız. Genel olarak diğer müzik aletlerine tempo tutmak için kullanırız.
- Darbuka
M.Ö. olan dönemlerde günümüzde kullandığımız darbukaya benzer çalgılar çeşitli büyüklüklerde ve biçimde Orta Asya ve Mezopotamya uygarlıklarında kullanılmıştır. Zaman içerisinde değişip, gelişerek bölgelere göre çeşitli isimler konularak anılmıştır. Bunlar: dümbelek, dümbek, deblek, deplek, tömbek, debulak, dönbek gibi isimlerdir.
- Def
Yuvarlak ve daire şeklinde olan tahta kenarlı kasnağın, bir ya da iki yanına da deri geçirilerek icat edilen ve parmak hareketlerimizle çalabildiğimiz bir müzik aletidir.
- Marakas
Bu enstrümanın, içi oyulmuş olan gövdesinde parçalar bulunur bu parçalar sayesinde salladığımız zaman ses çıkaran vurmalı müzik aletleri ailesinden biridir. Tahta, plastik veya bambudan yapılmış çeşitleri vardır. marakas kıpır kıpır şarkıların en vazgeçilmez seslerinden biridir. Ve çalması çok kolaydır.
- Trampet
Geniş kenarları olan bir kasnağın iki yüzeyine de birer deri gerilmiştir. Gövdesi ise tahta ya da metalden oluşmaktadır. Trampeti tuttuğunuz zaman üste gelen deri kısmına çubukla vurarak çalarsınız.
Telli Müzik Aletleri
Bu enstrümanları çalarken telleri pena, mızrap veya tırnak gibi yardımcı cisimlerle dokunuşlar sayesinde titretilmesi ile sesler oluşmaktadır. Telli çalgılar ailesinde yer alan müzik aletlerine örnek olarak: gitar, elektronik gitar, bağlama, ud, kanun, cümbüş vb. müzik aletleri vardır.
- Bağlama
Bağlama veya saz dediğimiz telli çalgılar Türk Halk Müziğinde en çok tercih edilen ve yaygın bir şekilde kullanılan bir çalgıdır. Tekniğinize göre mızrap ya da parmaklarınızı kullanarak çalabilirsiniz. Parmaklarla çalma yöntemine dövme ve şelpe denir. Standart olarak alt kısımlarında iki çelik ve bir sırma bam, ortada ise iki tane çelik ve üstünde de bir tane çelik ile bir tane sırma bam teli bulunan toplamda 7 telli bir çalgıdır. Tezene ya da mızrap dediğimiz cisimle çalınır. Bağlama farklı boy ve türlerde kullanılmaktadır. Bunlar:
- Cura ( küçük boy )
- Çöğür ( kısa kol bağlama )
- Kısa saplı bağlama ( yeni geliştirilen bir bağlama türüdür )
- Tambura ( uzun kol bağlama )
- Divan sazı ( büyük boy bağlama )
- Meydan sazı ( en büyük boy bağlama )
- Gitar
Eski bir enstrüman olan gitarın tarihi 4000 yıl öncesine dayanır. Parmakla ya da pena yardımıyla çalınan ve sekiz şekline benzetilen oval şekilde olup sap kısmında ise ses perdeleri bulunan telli bir müzik aletidir. Gitar telleri genelde altı tellidir. Ve çeşitli ağaç türlerinden yapılmaktadır. Gitar genel olarak her çeşit müzik türlerinde kullanılabilir. Zaman içerisinde çelik teller, ses delikleri ve caz gitarlar gibi çoğalmanın etkisiyle elektro gitarlar icat edilmiştir.
- Gitar Türleri
- Klasik gitar
- Akustik gitar
- Elektro gitar
- Bas gitar
- Perdesiz gitar
- Lap stell gitar
- 7 telli gitar
- 12 telli gitar
- Ukulele
Ukulele kelimesi zıplayan pire anlamına gelmektedir. Hawaii de 1879 yıllarında ortaya çıktığı bilinmektedir. Ukulele nedir? Diye bir soru ile karşı karşıya kaldığınız zaman dört farklı çeşidi olduğunu bilmeniz gerekir. Mesela en büyük modeli 76 cm olan Bariton’dur. Bir alt modeli ise 66 cm uzunluğunda Tenor’dur bir diğeri ise Konser’dir en küçük ama en yaygın olarak kullanılan model ise Soprano’dur. Ve 53 cm’dir. Farklı ağaç ve malzemelerden yapılan ukulele uzunluk arttıkça ses olarak da daha pes yani sert olmaktadır. Boyut küçüldükçe ise sesler daha tiz ve ses dalgası daha küçük olacaktır.
- Ud
Saz, Bağlama, ud gibi müzik aletleri harika bir sesi olan telli çalgılardır. Genellikle Türk Sanat Müziğinin vazgeçilmez enstrümanlarından biridir. Biçim olarak iri gövdeli, kısa ve kıvrık uçlara sahiptir. Mızrap ve kirişli ile çalınır. Ve altı çift teli vardır. Üç çifti misinadan, diğer üç çifti ise çelikten yapılır. Ve Ud çeşitleri olarak: Zenne ud ( kadınlar için ud) ve erkekler için olan ud diye ikiye ayrılır.
- Cümbüş
- yüzyılın başlarında Zeynel Abidin Cümbüş tarafından icat edilmiş ud’a benzeyen bir enstrümandır. Uc kısmı gövde ile bağlantı kurduğu noktada ayrılabilmektedir. Ve sadece tellerini değiştirerek mandolin, banjo, gitar vb. enstrümanlara çevirebilirsiniz.
- Kanun
Mızraplı bir müzik aleti olan kanun, 10. Yüzyılda Kazakistan’da doğan Farab isminde bir Türk Bilge tarafından icat edildiği söylenmektedir. 24 ya da 27 perdesi bulunan bir sazdır. Telleri naylondan üretilmiştir ve ilk zamanlarda bağırsaklardan yapılan kiriş tel kullanıldığı söylenmektedir. Üç telden meydana gelen her perde de diyez, koma ve bemol sesini ayarlayan mandallar bulunmaktadır
- Mandolin
Mandolin görünüşü sebebiyle ud ailesinde bulunan çalgılara benzemektedir. Genel olarak çalması kolay ve zahmetsiz olduğu için daha basit müzik yapmak isteyenler kullanmayı tercih edebilir. Mandalin çalmak zahmetsiz olduğu gibi öğrenmesi de oldukça kolaydır. Ve ses olarak tek düze halinde basit sesler oluşturmaktadır.
Yaylı Müzik Aletleri
- Keman
Dört teli bulunan keman Violin ailesinin en küçük ama en yüksek tonda çalan müzik aleti üyesidir. Akord sesleri ise pesten tize doğru sol, re, la ve mi’dir. Keman yayına ne denir? Keman yayına arşe denmektedir. Arşe yapımında gerçek veya yapay olan at kılı ya da misina gibi maddeler kullanılmaktadır. Ayrıca keman yayına (arşe) düzgünleşmesi için ve sesi daha güzelleştirmek için yayına reçine adında bir madde sürülür. Reçine bala benzer yapıda sarı renktedir. Keman çalmayı ne kadar sürede öğrenebilirim? Keman çalmayı öğrenmek için belirli bir süre yoktur. Çünkü kişiye göre bu süre değişiklik gösterir. Müzik kulağının olup olmaması ve çalma teknikleri, keman tutuşu, arşe çekişi ve notaları kavrama süresinin farklılıklarından dolayı bunu kişi kendi belirleyebilir.
- Viyola
Viyola nedir ? diye sorduğunuzu biliyorum buna cevap olarak şunu diyebilirim ki, yaylı çalgılar ailesinde yer alan ve şekil olarak kemana benzeyen ama kemandan biraz daha büyük olan bir müzik aletidir. Notaları ise üçüncü çizgiden ‘do’ anahtarı ile yazılmaktadır. İnce seslerde ise ‘sol’ anahtarı kullanılabilir. Viyola’da dört tel bulunmaktadır. Ve tam olarak beşli aralıklarla yani ‘do, dol, re, la’ şeklinde akort edilir.
- Çello
Çello yaylı çalgılar ailesinin bir üyesidir. Çello şekil olarak kemana benzese de çello daha büyüktür. Ve daha tok bir sesi vardır. Çello’nun duruşu estetik olarak özellikle kadınların kullanımında dikkat çekmeyi başarmıştır. Çelloda kaç tel bulunmaktadır? Çello dört teli olan ve bas sese sahip bir müzik aletidir. Ve iki adet ses deliği bulunmaktadır. Nasıl çalarım ? Çello çalarken baş parmağınız dışında tüm parmakları kullanabilirsiniz. Bu başta sizi fazlasıyla zorlayabilir ama zamanla alışabilirsiniz.
- Kemençe
Karadeniz Kemençesi olarak bildiğimiz ve öyle alıştığımız bir müzik aletidir. Ancak klasik kemençe den farklıdır. Üç teli bulunmaktadır ve bir yay kullanarak çalınır.
- Klasik Kemençe
Klasik kemençe Türk müziğinde kullanılır ve tırnak ile çaldığımız yaylı bir müzik aletidir. Karadeniz kemençesine göre ses tonu çok değişiktir. Bu yüzden ikisini birbirine karıştırmamak gerekir. Üç telden oluşan kemençe tizden pese doğru neva, rast, yegah perdelerine akortludur.
Nefesli (Üflemeli) Çalgılar
- Yan Flüt
Yan şekilde tutularak çalınan tahtadan ya da metalden yapılan bir nefesli (üflemeli) çalgıdır. Flüt çeşidinin en yaygın olanıdır. Orkestralar ve bandolar tarafından yaygın olarak kullanılır. Enstrümanın baş kısmında bir üfleme deliği vardır. Bu yüzden bu kısıma ‘ağızlık’ denir. Sağ omuz yönüne hafif eğilerek, sol eli ağızlık tarafına koyarak ve sağ eli ise kuyruk tarafına koyup tutarak çalınır. Baş parmaklar ise alttan flütü tutar.
- Klarnet
Klarnet yapısı nedeniyle sert ve dayanıklıdır. Genellikle abanoz ağacından yapılmış olan üflemeli çalgılardan biridir. Klarnetin parçaları nelerdir ? cevabı şöyledir:
- Ağızlık (bek)
- Fıçı ( barel)
- Üst Gövde
- Alt gövde
- Kalak yada pavillion
Klarnet silindir şeklinde bir gövdeye sahiptir. Yontulmuş olan bir kamış parçasını ağızlık kısmına takarız. Çalgıcının üflemesiyle titreşime geçen kamış boru içinde ki havayı da harekete geçirerek ses elde eder. Çalgıcının sol eli yukarıda olup, sağ eli de aşağıda olmalıdır. Ve yere doğru az bir eğimle tutulmalıdır.
- Zurna
Genellikle davul eşliğinde çalınan ve açık havalarda çalmaya daha müsait olan bir çalgı türüdür. Yüksek sese sahiptir. Tahta, kamış ve metal kullanılarak yapılmıştır. Eski zamanlarda Mehter takımı ve şuan modern şekli bando takımlarının hükümdarlar tarafından fermanlarını okuturken zurna eşliğinde okutmalarından dolayı zaman içerisinde geliştiği tahmin edilmektedir.
- Saksafon
Saksafon koni ve ‘’s’’ şeklinde ki pirinçlerden üretilen ve ağızlık bölümünde ki kamış yardımıyla ses çıkaran bir çalgı türüdür. 1840 yıllarında Adolphe Sax tarafından tasarlandığı bilinmekte. Saksafon genel olarak caz ve pop müziği ile anılsada, eski zamanlarda klasik batı müziğinde ve ordu müziklerinde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Saksafon yapımında pirinç kullanılıp, üzerine ise şeffaf vernik, gümüş veya altın ile kaplama yapılmaktadır. Vernik vb. kaplamalar pirincin paslanmasını önler aynı zamanda sesin netliğini arttırır.
Tuşlu Müzik Aletleri
- Piyano
Piyano icadı 1700’lü yıllardan sonra olduğu düşünülmektedir. İtalyan Bartolomeo Cristofori adında bir üretici tarafından tasarlanan piyanolar, ilk zamanlarda kuyruklu piyanolardı 1821 yıllarında piyanoya pedal eklenerek tasarımın bir parçası da bu oldu. Böylelikle zamanla piyano ve teknikleri günümüze kadar gelişmeye başladı. Tuşlu bir çalgı olan piyano tuşlarına bastıkça mekanizması aracılığıyla tellere vurarak ses veren klavyeli bir çalgıdır. Tuşa basarken uyguladığınız kuvvete göre çıkan seslerde ses şiddeti farklılık gösterir. Piyano icra eden kişiye piyano sanatçısı ya da piyanist denir. İlk tuşu ‘la-0’ ve son tuş ise ‘do8’dir. Toplamda 88 tuş bulunmaktadır.
- Org
Org ismi ne anlama gelmektedir ? org: latince ‘Organum’ kelimesinden gelir. Türkçede ise gerçek ismi Rumca olan ‘Organon’ kelimesi ‘Erganun’ dur. Bu müzik aletinde ses, körükle verilen ve havanın tahta ya da metal borulardan geçerek ürettiği pedallı ve klavyeli bir enstrümandır. Klavyede ki tuşlara bastığınız sürece enstrüman ses verir. Ve parmaklarınızla uyguladığınız kuvvet sesin dinamiğini değiştirmemekle beraber buna rağmen tını ve sesi yüksek olması açısından geniş bir boşluklara sahiptir. Yüksek bina şeklinde orglar bulunmaktadır. Org’un mekanizması, klavyeler, konsol, register düğmesi ve boru gibi takımların uyuşmasını sağlayan mekanizmadan oluşur. Konsol kısmında notaları ve ses tonlarını düzenlemesi için gerekli düzenkler vardır. Org’un klavyesi piyanoda ki gibi tuş takımından oluşur. Pedallarla birlikte de boru takımı yönetilir.
- Melodika
Hem üflemeli hemde tuşlu bir müzik aletidir. Bu enstrüman da ağız yoluyla üflenerek ve tuşlara basarak ses çıkarır. Flüte benzeyen bi yapıda olsa da melodika da tek bir tuşa basarak nota çıkar. Çalarken başlangıç notası olarak ‘fa’ bitirirken de ‘do’ notasıdır. Sol elinizle tutup, sağ elinizle tuşlara basarak çalabilirsiniz. Melodika genel olarak ilköğretim de eğitim açısından öğrencilere müzik dersinde öğretilir.
- Kalimba
Baş parmak piyanosu olarak bilinen kalimba ilk olarak Afrika’nın doğusunda ve güneyinde ortaya çıkmıştır. Ve birbirinden farklı boylarda yerleştirilmiş olan metal parçaların bulunduğu tahtadan oluşan taban şeklindedir. Günümüze kadar yaygınlaşarak popüler bir hale gelen bu enstrüman mistik bir yapısı sayesinde bir çok rahatsızlıklara karşı kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Ses terapisi görevi gören kalimba yaydığı o güzel tını ve titreşimi sayesinde beyin üzerinde rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Nasıl kullanırım? Avucumuza sığacak büyüklükte olan kalimba tuşlu yapısı itibariyle iki elimizin arasına alınarak baş parmaklarımız aracılığı ile üzerinde bulunan metal tuşlara hafif basarak kullanılmaktadır. Bu enstrümanı almak isteyen kişiler özellikle kaba ve büyük ele sahip olmamalıdır. Aksi halde çalmaları zor olacaktır. Çünkü tuşları oldukça minik ve naziktir. Ayrıca iki elinizin de baş parmaklarını kullanabiliyor olmanız diğer özelliklerden biri olmalıdır. Kafanızda ki tüm sorulara yanıt bulduğunuz n bu müzik aletini eminim sizde almak isteyeceksinizdir. Taşıması oldukça kolay ve hafif bir enstrümandır.
Müzik Aletleri ile ilgili oldukça kapsamlı bir araştırmalarım sonucunda sizlere en iyi şekilde bildiklerimi aktarmaya çalıştım. Umarım bu konuda başarılı olmuşumdur. Sizlerde bu müzik aletlerine sahip olmak istiyorsanız, Yonka Müzik Market müzik aletleri sayfasın dan yardım alıp istediğiniz enstrümana sahip olabilirsiniz
